Φαβιανή Εταιρεία

(Fabian Society). Πολιτικομορφωτική οργάνωση σοσιαλιστικής απόχρωσης, που ιδρύθηκε το 1883 στη Μεγάλη Βρετανία. Το φαβιανό κίνημα φιλελεύθερου χαρακτήρα εντασσόταν στα ευρύτατα πλαίσια αναθεώρησης του μαρξισμού –που βρήκε στο πρόσωπο του Ααρών Μπερνστάιν τον πιο ένθερμο υποστηρικτή ως καταγγελία και πρόθεση βαθμιαίας θεραπείας των άθλιων συνθηκών μέσα στις οποίες ήταν υποχρεωμένη να ζει η αγγλική εργατική τάξη της βικτοριανής εποχής. Το ίδιο το όνομα «Φαβιανή» (παρμένο από το παράδειγμα πανουργίας και υπομονής με την οποία ο Φάβιος Μάξιμος ο Μελλητής κατόρθωσε τελικά να νικήσει τον Αννίβα) είναι χαρακτηριστικό της εμπιστοσύνης στην οργανωμένη και βαθμιαία προσαρμογή των νόμων προς την όλο και ευρύτερη αναγνώριση πολιτικών και οικονομικών δικαιωμάτων στις πιο φτωχές τάξεις. Η Φ.Ε. ήταν στην πραγματικότητα μια οργάνωση χωρίς καθορισμένους κανόνες ούτε άμεσα πολιτικά προγράμματα: ήταν μάλλον μια ιδεολογική βάση σύμπτωσης των απόψεων διαφόρων εκπρόσωπων της αστικής τάξης –συγγραφέων, καλλιτεχνών, δημοσίων υπαλλήλων– που εξέφραζαν την αγανάκτησή τους για τις εντυπωσιακές οικονομικές ανισότητες που υπάρχουν στη βιομηχανική κοινωνία. Στις συνεδριάσεις ή μάλλον στις θορυβώδεις συζητήσεις της εταιρείας έπαιρναν μέρος μερικοί από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της αγγλικής πνευματικής ζωής της εποχής: ο Χέρμπερτ Τζορτζ Γουέλς, ο Γουίλιαμ Μόρις, ο Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, ο Χάβελοκ Έλις, η Μπέατρις και ο Σίντνεϊ Γουέμπ. Όλοι αυτοί δεν είχαν την πρόθεση να κηρύξουν μια ιδεολογική σταυροφορία –πράγμα που για τους ιδίους ήταν ο μαρξισμός– αλλά περίμεναν την κατάλληλη ευκαιρία, που ήταν αναπόφευκτο να προσφέρουν οι ίδιες οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες, για να προτείνουν μεταρρυθμίσεις των νόμων, σχέδια προσαρμοσμένα στις υπάρχουσες συνθήκες, όπως μισθολογικές αυξήσεις, θεσμούς κοινωνικής πρόνοιας και προστασίας της εργατικής τάξης. Ο Σίντνεϊ Γουέμπ, ο θεωρητικός του κινήματος, ακολούθησε πολιτική προσέγγισης των Εργατικών Ενώσεων (Trade Unions) –που στην αρχή είχαν αποκλειστεί από τις προοπτικές της Φ.Ε.– σε μια προσπάθεια διείσδυσης του φαβιανισμού όχι μόνο στο κοινοβουλευτικό αλλά και στο επίπεδο της κοινοτικής αυτοδιοίκησης. Ο συνδυασμός αυτός αποδείχθηκε πολύ ωφέλιμος για το κίνημα, που από το επίπεδο ενός στενού κύκλου διανοουμένων, πέρασε σιγά σιγά και σταθερά, διαμέσου των συνδικαλιστικών οργανώσεων, σε έναν συνεχή επηρεασμό της κοινής γνώμης. Η μεταρρυθμιστική δραστηριότητα της Φ.Ε. –με την οποία παράλληλα συνδυαζόταν, για πολλούς από τους κορυφαίους εκπροσώπους της, μια κίνηση απομυθοποίησης παλαιών μύθων του πολιτισμού– ήταν η απάντηση που έδινε μια γενιά με ηθική επίγνωση των ελαττωμάτων και των κακών συνηθειών της ίδιας της τάξης της, στον ίδιο τον εαυτό της, για μια αποκατάσταση της κοινωνικής ισορροπίας, που την είχαν ήδη υπονομεύσει το κέρδος και η υποκρισία. Το ότι επρόκειτο για ένα κίνημα ανταρσίας, που ήταν υπόθεση μεγαλοψυχίας και διορατικότητας λίγων ανθρώπων και όχι των μαζών, έμελλε vα αποδειχθεί από το γεγονός ότι στις αρχές του αιώνα μας η Φ.E., παρά όλες τις αρετές της, ήταν μοιραίο να εξαφανιστεί. Η πνευματική κληρονομιά της –που πέρασε στο Εργατικό Kόμμα– εξακολουθεί να παίζει ακόμα και σήμερα αποφασιστικό ρόλο στη Μεγάλη Βρετανία. Οι μεγάλοι συγγραφείς Τζορτζ Μπέρναρντ Σο και Χέρμπερτ Τζoρτζ Γουέλς, υπήρξαν από τις σημαντικότερες μορφές που εμψύχωσαν τη Φαβιανή Εταιρεία.